Om de systematische variaties tussen de versies te ontdekken, is het nodig deze - in navolging van Joseph Atwill - consequent in de volgorde Johannes - Mattheus - Markus - Lucas met elkaar te vergelijken. In deze volgorde wordt dan bijvoorbeeld zichtbaar dat in iedere volgende versie het bezoek van de vrouwen aan het graf van Jezus opschuift naar een steeds later moment van de ochtend.
Joseph Atwill noemt dat dan ook "de verandering van de relatieve positie van de zon". Verderop leest u hierover meer.
Bovendien is het noodzakelijk het gemeenschappelijke grondverhaal te kennen. Daarmee bedoel ik de gemeenschappelijke verhaalelementen die in alle versies in dezelfde sequentie voorkomen. Dan wordt ook zichtbaar dat aan de afzonderlijke versies op een systematische manier aparte verhaalelementen worden toegevoegd.
Het grondverhaal luidt ongeveer als volgt: "Jezus ligt in zijn graf, dat 's ochtends vroeg wordt bezocht door vrouwen. Hij blijkt daar niet meer in te liggen en engelen vertellen hen dat hij is verrezen. Jezus verschijnt daarop aan de vrouwen (behalve in de versie van Lucas), waarna zij naar de discipelen gaan om dat te vertellen. Die weigeren dat te geloven maar uiteindelijk verschijnt Jezus ook aan hen".
Puntsgewijs:
De gebeurtenissen in het grondverhaal komen op hoofdlijnen in de versies met elkaar overeen. Op details verschillen de gebeurtenissen, maar juist deze details verschillen op systematische wijze van elkaar. Zij gaan over:
De variaties van deze details binnen het grondverhaal worden hieronder besproken.
Elke versie begint het verhaal over Jezus' verrijzenis met een bezoek in de vroege ochtend van een of meerdere vrouwen aan het graf. Elke versie noemt echter een ander moment van de ochtend. De eerder genoemde Joseph Atwill ontdekte dat, wanneer je de versies in de volgorde Johannes - Mattheus - Markus - Lucas naast elkaar legt, deze momenten "een relatieve verandering in de positie van de zon" laten zien.
Bij Johannes begint het verhaal op het vroegste moment: het is nog donker. Johannes 20.1 zegt: "Op de eerste dag van de week ging Maria Magdalena, toen het nog donker was, naar het graf". De letterlijke griekse tekst luidt: pro-ee sko-tee-as e-tee : vroeg in de morgen toen het nog donker was (πρωῒ σκοτίας ἔτι).
Bij Mattheus is dat iets later: het begint te schemeren. Mattheus 28.1 zegt: "En laat na de sabbat, als het begon te schemeren kwam Maria Magdalena en de andere Maria naar het graf". Dit moment ligt dus in de schemering als de zon nog niet op is. De letterlijke griekse tekst luidt: te-i epi-fos-cou-se-i : in de schemering (τῇ ἐπιφωσκούσῃ).
Bij Markus begint het verhaal nog wat later: Markus 16.2 zegt: "En zeer vroeg op de eerste dag van de week kwamen zij bij het graf als de zon opging". Dit moment vindt plaats als de zon aan het opkomen is. De letterlijke griekse tekst luidt: ane-tee-lantos to-ee heli-o-ee : de opkomende zon (ἀνατείλαντος τοῦ ἡλίου).
Lucas ten slotte zegt in Lucas 24.1: "En op de eerste dag van de week, zeer vroeg in de morgenstond, gingen zij naar het graf". Dit moment vindt plaats als de zon net op is. De letterlijke griekse tekst luidt: or-thro-ee bath-e-oos : vroeg in de morgen (ὄρθρου βαθέως).
We zien hier duidelijk een systematische verandering of variatie. In de opeenvolgende versies bezoeken de vrouwen op een relatief steeds later moment het graf. Joseph Atwill heeft dit na analyseren van de (griekse) teksten ontdekt. Hij noemde deze variatie zoals hierboven al genoemd "de relatieve verandering van de positie van de zon". De kans dat deze variatie op toeval berust - met andere woorden: dat de auteurs onafhankelijk van elkaar dit tijdstip hebben gekozen - is heel klein: 1 op 256, dus minder dan 0,4%.
Zie voor berekening noot 1
2