Er zijn weinig mensen die niet weten wat het Christelijk Paasfeest inhoudt: de verrijzenis van Jezus na zijn kruisdood. Niet iedereen weet dat deze 'gebeurtenis' is opgetekend door de vier evangelisten Mattheus, Markus, Lucas en Johannes. Zij wijden in hun evangelie daar een apart hoofdstuk aan. Elk evangelie maakt trouwens weer deel uit van het Nieuwe Testament. Geen van hen is direct getuige van deze 'gebeurtenis' geweest en zij noémen zelfs geen concrete directe getuigen. Verder noemt geen enkele (eigentijdse) historicus een bron die over deze gebeurtenis verslag doet. Het is daarom merkwaardig dat weinigen zich afvragen - met name gelovigen - of deze 'gebeurtenis' zich werkelijk ooit heeft voorgedaan, met andere woorden 'historisch' is. Maar het is een kwestie van geloof. Dus waarom zou je de historiciteit van deze 'gebeurtenis' ter discussie willen stellen?
Desondanks loont het de moeite de vier verhalen van de evangelisten (hierna voortaan versies genoemd) over Jezus' verrijzenis onder de loep te nemen. In tegenstelling tot wat de gelovige Christen denkt, ben ik van mening dat zij niet zozeer de bedoeling hadden een 'biografische verslag' over Jezus' verrijzenis te schrijven, maar een religieus-literaire fictie te verzinnen. Daarmee wilden ze gelovigen overtuigen dat Jezus goddelijk en onsterfelijk was. Niet voor niets schrijft de evangelist Johannes dan ook aan het slot van verhaal over Jezus' verrijzenis:
Joh.20.30-31 deze (..) zijn geschreven, opdat gij gelooft, dat Jezus is de Christus, de Zoon van God.
Johannes schrijft expliciet dat hij de bedoeling heeft om mensen te laten geloven. Het is niet toevallig dat Johannes net daarvoor het verhaal over de Ongelovige Thomas heeft geschreven. Thomas gelooft niet blind en wordt daarom bij monde van Jezus terecht gewezen. Johannes wil dat men Jezus aanvaart als de Verlosser (Christus) en als de Zoon van God. De andere evangelisten doen dat niet zo expliciet, maar je mag er van uit gaan dat hun bedoeling hetzelfde is. Die bedoeling is: eerbied en volgzaamheid opwekken. Bedenk hierbij dat dit verhaal, als onderdeel van het evangelie, deel uit van de christelijke liturgie, zoals een Heilige Mis.
Ik ben van mening dat de evangelisten bovendien niet onafhankelijk van elkaar, maar in onderlinge samenwerking of in één redactie hun religieuze fictie schreven. Aan de vier versies ligt een 'intelligent design' ten grondslag. De namen Matteus, Markus, Lucas en Johannes fungeren als 'aliassen' van een of meerdere auteurs. Deze Onder de Loep gaat niet in op de vraag wie dan werkelijk deel uit maakte van zo'n redactie. De verder op deze pagina genoemde bijbelwetenschapper Joseph Atwill gaat uitgebreid in op 'de auteurs' van het evangelie in zijn werk Caesar's Messiah. Hij kent aan de Joods historicus Josephus Flavius een grote rol toe.
Ook al is Jezus' verrijzenis religieuze fictie, de auteurs verbinden de teksten in en tussen de versies op vernuftige wijze met elkaar en gebruiken slimme technieken om de lezers te overtuigen en te misleiden. Het mag misschien (een beetje) dom zijn deze verhalen over Jezus' verrijzenis te geloven, maar de verhalen zelf zijn dat zeker niet!
Elke evangelist wijdt zoals gezegd een apart hoofdstuk aan Jezus' verrijzenis:
Matteus in hoofdstuk 28
Markus in hoofdstuk 16
Lucas in hoofdstuk 24
Johannes in hoofdstuk 20
Deze hoofdstukken worden 'Onder de Loep genomen' omdat die vooral over de eerste dag van Jezus' verrijzenis gaan. Tussen deze hoofdstukken bestaan veel onderlinge verbanden.
Mijn inspiratiebron is het werk van Joseph Atwill, Caesar's Messiah. In het intrigerend hoofdstuk "Puzzle off the Empty Tomb, toont hij aan hoezeer de versies van Johannes, Mattheus, Markus en Lucas met elkaar verbonden zijn. Daarbij speelt het begrip "de verandering van de relatieve positie van de zon" een centrale rol. Daarmee bedoelt Atwill dat het moment waarop het lege graf van Jezus ontdekt wordt, in de opeenvolgende versies naar een steeds later moment in de ochtend opschuift. Deze systematische variatie wijst in de richting van een gemeenschappelijke redactie van afzonderlijke versies. Dit heeft mij er toe aangezet op zoek te gaan naar andere systematische variaties, die Atwill's visie bevestigen of op zijn minst ondersteunen. Die heb ik inderdaad gevonden. Verder deed ik in mijn onderzoek nog andere bevindingen die de stelling dat de versies een gemeenschappelijke redactie hadden, ondersteunen.
Hieronder staan de hoofdstukken van deze Onder De Loep met de bijbehorende inhoud:
De aangehaalde passages uit de bijbel zijn uit de Nederlandse Statenvertaling van 1715. De teksten doen voor de moderne lezers soms wat vreemd aan. Ik heb echter voor deze vertaling gekozen, omdat deze dichter tegen de (oorspronkelijke) Griekse tekst aanligt.
1